.png)
به گزارش افق معدن، کشور در سال 1404، بار دیگر با چالش جدی ناترازی برق روبه‌رو شد؛ بحرانی که برخلاف سال‌های گذشته نه تنها در سطح خانگی بلکه در سطح صنایع بزرگ به‌ویژه فولادسازی، اثرات مخرب و مستقیم بر جای گذاشت. تکرار خاموشی‌ها و محدودیت شدید مصرف برق، زنجیره ارزش در بخش صنعت را متوقف کرده و پیامدهای اقتصادی آن اکنون بیش از هر زمان دیگر قابل لمس است. این یادداشت تحلیلی به بررسی پیامدهای این قطعی‌های برق بر اقتصاد ایران، به‌ویژه صنعت فولاد، می‌پردازد.
ابعاد بحران؛ از مدیریت مصرف تا توقف تولید
از اردیبهشت‌ماه سال جاری، وزارت نیرو با ارسال اطلاعیه‌هایی به واحدهای صنعتی اعلام کرد که مصرف برق آنان باید به کمتر از 10 درصد ظرفیت عادی کاهش یابد. این تصمیم، در عمل به معنای توقف کامل فعالیت خطوط تولید در صنایع انرژی‌بر نظیر فولاد، سیمان، آلومینیوم و پتروشیمی بود. به‌دلیل نیاز مداوم این صنایع به برق پایدار، خاموشی‌های ناگهانی نه‌تنها تولید را متوقف کرد، بلکه موجب وارد آمدن خسارات فنی، افزایش ضایعات و از بین رفتن مواد اولیه شد. طبق اعلام انجمن تولیدکنندگان فولاد، قطع برق بیش از 20 شرکت فولادی در 5 مرداد تأیید شد.
خسارت‌های مالی؛ میلیاردها دلار تولید از دست رفته
بر اساس داده‌های انجمن تولیدکنندگان فولاد، تنها در سال 1403، صنعت فولاد ایران با زیانی بالغ بر 5.5 میلیارد دلار ناشی از محدودیت‌های انرژی مواجه شد. این رقم در کنار زیان‌های انباشته سال‌های گذشته، مجموع خسارات صنعت فولاد از سال 1400 تاکنون را به بیش از 14 میلیارد دلار رسانده است. در خرداد و تیرماه 1404 نیز، با تداوم خاموشی‌ها، تخمین زده شده که ماهانه بیش از 15 هزار میلیارد تومان از ارزش تولیدی صنعت فولاد کاسته شده است. این زیان‌ها نه‌تنها به اقتصاد خرد بنگاه‌ها آسیب زده، بلکه اثر مستقیم بر صادرات غیرنفتی، اشتغال و رشد اقتصادی گذاشته است.
کاهش ظرفیت تولید؛ نشانه‌های افت سرمایه‌گذاری
ظرفیت اسمی تولید فولاد ایران بیش از 50 میلیون تن در سال است، اما به‌واسطه ناترازی برق و گاز، تولید واقعی در سال گذشته تنها حدود 30 میلیون تن بود. این بدان معناست که حدود 40 درصد ظرفیت بالفعل کشور بلااستفاده مانده است. کاهش تولید، علاوه بر از دست رفتن سهم بازارهای جهانی، پیامدهای مستقیمی بر تصمیمات سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی در این صنعت داشته است. ابهام در تأمین برق پایدار، انگیزه سرمایه‌گذاری در توسعه زنجیره فولاد را کاهش داده و شرکت‌ها را به سمت تعطیلی یا کاهش ظرفیت سوق داده است.
پیامدهای زنجیره‌ای؛ تأثیر بر سایر بخش‌های اقتصادی
قطعی برق فقط یک صنعت را متأثر نمی‌کند. کاهش تولید فولاد و سیمان موجب کمبود عرضه در بازار داخل شده و مستقیماً به افزایش قیمت مصالح ساختمانی، بالا رفتن هزینه ساخت‌وساز و در نهایت رشد قیمت مسکن منجر می‌شود. این افزایش قیمت‌ها نیز موجی از تورم روانی را به بازار تزریق می‌کند. طبق آمار منتشر شده، قیمت سیمان از سال 1397 تا 1404 بیش از 1400 درصد رشد کرده است و فولاد نیز افزایش چشمگیری داشته است که یکی از دلایل اصلی آن کاهش تولید ناشی از محدودیت‌های برق است.
تقابل دو وزارتخانه؛ تعارض تصمیم‌گیری میان صمت و نیرو
در حالی که وزارت صمت تأکید دارد که صنایع باید از برق پایدار برخوردار باشند و امنیت سرمایه‌گذاری حفظ شود، وزارت نیرو با اشاره به محدودیت تولید برق، اولویت را به مصرف خانگی داده است. این تعارض، در خردادماه به‌صورت رسمی از سوی وزیر صمت نیز مورد اعتراض قرار گرفت. او اعلام کرد که اعمال قطعی برق بر صنایع در تضاد با تفاهم‌نامه منعقدشده میان دو وزارتخانه است. بی‌ثباتی تصمیم‌گیری در این زمینه موجب شده صنایع از برنامه‌ریزی بلندمدت محروم بمانند و بار دیگر شاهد بی‌اعتمادی بخش خصوصی به سیاست‌های کلان باشند.
راهکارهای پیشنهادی؛ حرکت به سمت استقلال انرژی در صنعت
در پی این بحران، پیشنهادهایی از سوی فعالان صنعت ارائه شده است. احداث نیروگاه‌های اختصاصی توسط صنایع بزرگ مانند فولاد مبارکه، توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر در شهرک‌های صنعتی، بازنگری در تعرفه انرژی، اجرای دقیق قانون مانع‌زدایی از صنعت برق و ایجاد مشوق برای سرمایه‌گذاری در بخش تولید برق، از جمله راه‌حل‌هایی است که در دستور کار قرار گرفته‌اند. با این حال، نبود سیاست حمایتی بلندمدت، مانعی جدی در مسیر اجرای این راهکارهاست.
ناترازی برق و تصمیم به قطع برق صنایع در سال 1404، بار دیگر ضعف ساختار انرژی کشور و نبود رویکرد توسعه‌ای در تصمیم‌گیری‌های کلان را آشکار کرد. خسارات گسترده به صنعت فولاد، کاهش تولید، افت صادرات، افزایش قیمت مصالح و کاهش انگیزه سرمایه‌گذاری، تنها بخشی از پیامدهای این بحران است.
اکنون بیش از هر زمان، دولت و نهادهای تصمیم‌گیر باید برای نجات صنعت و اقتصاد ایران، به‌جای تصمیمات مقطعی، به اصلاحات ساختاری در حوزه انرژی، افزایش ظرفیت تولید برق، توسعه انرژی‌های پاک و بازتعریف الگوی تخصیص منابع بپردازند. در غیر این صورت، صنعت ایران همچنان با خاموشی‌های پیاپی در مسیر توسعه مواجه خواهد بود.
0 دیدگاه